Shanty-Pedia

Shanty zoeken...
Welkom!

Met trots presenteert Shantykoor West Zuid West de ShantyPedia, Hét naslagwerk voor informatie over shanties, hun gebruik en hun oorsprong, maritieme geschiedenis enzovoort.

Sinds 2018 is het zingen van shanties opgenomen in de UNESCO werelderfgoedlijst voor immaterieel cultureel erfgoed. Op deze wijze leeft de traditie van het shanty zingen voort.

Veel van de artikelen bij de shanties zijn van de hand van oud koorlid Peter Koemans. Wij zijn hem nog steeds zeer erkentelijk voor zijn werk.

Wat zijn Shanties.

Shanties zijn werkliederen, die, aan boord van de vierkant getuigde zeilschepen, gezongen werden door de zeelui tijdens het uitvoeren van de werkzaamheden.
Deze werkzaamheden bestonden onder andere uit het hieuwen van het anker, het hijsen van zeilen, het stellen van de ra's naar de wind enzovoort.

Omdat deze werkzaamheden tot eind 19e voornamelijk door meerdere matrozen tegelijk, met spierkracht werden uitgevoerd, was het van essentiëel belang dat spierkracht, tempo en ritme, noodzakelijk voor het werk, gecoördineerd werden.

Het zingen van shanties was hier uitermate geschikt voor. De shantyman zong één of meerdere regels, de werkploeg zong het refrein, tijdens welke de gevraagde spierkracht werd geleverd.

Wij wensen jou evenveel plezier met het raadplegen van de pedia, als wij hadden met het maken ervan.

Shantykoor West Zuidwest.


Shanties:

Oorsprong en gebruik.
Inleiding

Toen, tijdens het prille begin van de industriële revolutie, eind 19e eeuw, de wereldhandel groeide, waarmee ook de vraag naar producten die van overzee kwamen, groeide ook de behoefte aan snellere schepen die met een kleinere bemanning gezeild konden worden.

De eerste snelle scheepstypen, de clippers werden ontwikkeld door Noord Amerikaanse scheepsbouwers. Het waren ranke schepen met een, voor die tijd, groot zeiloppervlak.

Clippers voeren met een fractie van het aantal bemanningsleden dan tot dan toe gebruikelijk op de schepen uit de 16e tot de eerste helft van de 20e eeuw. Zij verbraken het ene snelheidsrecord na het andere. De basis voor het goederentransport over zee, zoals wij die nu kennen, werd toen gelegd.

De Clippers evolueerden tot grote vierkant getuigde vier- tot vijfmasters, de Windjammers.
Deze schepen waren van staal en mechanisatie doormiddel van de ontwikkeling van winches, waarmee zeilhandelingen konden worden uitgevoerd, vond haar intrede.

Het zeilen van het schip en de arbeid die daarvoor nodig was , werd uitgevoerd door de matrozen. Veel werkzaamheden werden uigevoerd onder begeleiding van shanties.

De shanties maakten het mogelijk dat de beschikbare spierkracht zo efficiënt mogelijk werd benut.
Soorten shanties

Er zijn vier hoofdgroepen te onderscheiden:

  • Hauling shanties
  • Capstan shanties
  • Pumping shanties
  • Forebitters

Deze onderverdeling is niet strak. Shanties werden vaak voor verschillende werkzaamheden gebruikt. De onderverdeling is gebaseerd op de aard van het werk waarbij ze het meest gebruikt werden.


Specifieke vaart, zoals visserij en walvisvaart hadden ook weer hun eigen specifieke shanties waarbij de aard van dat werk vooral onderwerp van de shanties was.

Hauling shanties

Hauling shanties werden gebruikt bij werk aan vallen (Halyards) en schoten (sheets). Deze groep laat zich weer inderverdelen in:

  • Stamp 'n Go en Runaway shanties: Als er speling (slack) uit een lijn gehaald moest worden, waren deze shanties in trek. De ploeg rende, met de lijn in de hand tot dat de slack eruit gelopen was.
  • Short-haul shanties: Was de slack uit de lijn gelopen dan werd het werk zwaarder. hiervoor werden de short-haul shanties gebruikt. Er werden korte rukken (short-hauls) aan het touwwwerk gegeven.
  • Hand over hand shanties: Voor het lichte hauling werk werden deze shanties gebruikt. Deze shanties kenmerkten zich door een hoog tempo.

Capstan shanties:

Voor het echt zware werk aan de kaapstander, zols het hieuwen van het anker, werden Capstanshanties gebruikt. De kaapstander was een verticaal opgestelde trommel waar de lijn een aantal slagen omheen werd gelegd. Aan de bovenzijde van de kaapstander bevonden zich gaten waarin 4 tot 10 spaken gestoken werden. Afhankelijk van de zwaarte van het werk kon het werk zo met tot 24 man tegelijk uitgevoerd worden.


Pump shanties:

Houten schepen lekten altijd. Het lekwater moest dus regelmatig weggepompt worden om de lading droog te houden en de scheepsstabiliteit te handhaven. Bij dit werk werden de pumpingshanties gebruikt.


Forebitters:

In hun schaarse vrije tijd én bij goed weer verpoosden de matrozen zich op de bak (het voorschip). Gezeten op de bolders (bits) zongen zij meer melodieuze en verhalende liederen.

  • Drinking songs: Zeelui stonden (en staan nog steeds) bekend om hun voorliefde voor alcohol. Drinkliedjes waren dan ook erg populair.
Bijgewerkt op: 01-12-24